De meest gestelde vragen over een stoma

Stomaverpleegkundige Elma Faasse geeft antwoord

Elma Faasse werkt sinds 2005 als gespecialiseerd stomaverpleegkundige in het Spaarne Gasthuis in Hoofddorp. Ze begeleidt mensen voor én na een stoma-operatie. Wat zijn de meest gestelde vragen die zij krijgt over een stoma?

Elma geeft advies en leert patiënten én hun naasten hoe zij met hun stoma om moeten gaan. Ze krijgt veel vragen van patiënten over het krijgen van een stoma en hoe je ermee moet leven. Dit zijn de tien meest gestelde vragen die ze krijgt:

Wat is een stoma?
‘Ik leg patiënten uit dat een stoma een stukje dikke of dunne darm is dat door een opening in hun buik naar buiten komt. Artsen leggen een stoma aan als de ontlasting of urine niet meer via de natuurlijke weg het lichaam kan verlaten. De ontlasting of urine kan zo naar buiten lopen, want er zit geen kringspier op de stoma. Je vangt dit op met een stomazakje op je huid. Je voelt een stoma niet, omdat een stoma geen zenuwen bevat.’ Lees hier meer over wat een stoma is.

Welke soorten stoma’s zijn er?
‘Er zijn drie soorten stoma’s: een colostoma (ook wel een dikke darmstoma genoemd), een ileostoma (ook wel een dunne darmstoma genoemd) en een urostoma (een urinestoma). Een colostoma krijg je als een deel van de dikke darm weggehaald is. Een ileostoma kun je bijvoorbeeld krijgen als de dikke darm in z’n geheel verwijderd is. Bij ons op de afdeling behandelen we overigens alleen mensen met een darmstoma.’

Waarom zou ik een stoma nodig hebben?
‘Mensen kunnen om verschillende redenen een stoma krijgen. Bij ons op de afdeling zie ik dat mensen voornamelijk een stoma krijgen vanwege (darm)kanker. Maar je kunt ook een stoma krijgen als je een slechte darmfunctie, een chronische darmontsteking of aangeboren afwijking hebt. Ook een ongeval kan de reden zijn. Of een ziekte. Laatst begeleidde ik bijvoorbeeld een patiënt met de ziekte multiple sclerose (MS), zij had geen controle meer over haar kringspier. Een urinestoma krijg je als je een aandoening hebt aan je blaas. Denk bijvoorbeeld aan blaaskanker of incontinentie.’

Kun je een stoma ruiken?
‘Nee, een stoma ruik je niet. Tenzij het stomazakje lekt. Helaas gebeurt dit weleens. Als een stomazak lekt, is het belangrijk om de oorzaak te achterhalen. Patiënten mogen ons hiervoor altijd benaderen. Er zijn namelijk uiteenlopende oplossingen te bedenken voor een lekkage. Met een stoma laat je overigens ook weleens een scheetje. Ook die ruik je niet, want er zit een speciaal filter in de stomazak. Als je een stomazak verwisselt, ruik je dat wel. Maar dat doe je op de wc. En daar ruik je ook mensen zonder stoma die naar het toilet gaan.’

Kan ik nog sporten met een stoma?
‘Ja, dat kan! Hoewel je niet te zwaar mag tillen. Een stoma zorgt voor een zwakke plek in de buikwand. Als er te veel druk op komt te staan, kan er een stomabreuk ontstaan. Je kunt veel sporten uitoefenen, zoals voetballen en zwemmen. Zelfs kickboksen kan, maar dan is het wel belangrijk om een speciale cap op je buik te dragen, zodat een eventuele klap op je buik je stoma niet beschadigt.’

Moet ik mijn dieet aanpassen na een stoma-operatie?
‘Nee, dat hoeft niet. Je kunt blijven eten en drinken zoals je altijd deed. Er zijn wel aandachtspunten. Je moet je eten goed fijnsnijden en goed kauwen om verstoppingen te voorkomen. Iedere patiënt is anders: je zult moeten testen om te zien hoe je lichaam op bepaald voedsel reageert. Sommige mensen eten bijvoorbeeld graag veel uien. Maar het kan ook gasvorming veroorzaken. Dan is het niet handig om uien te eten vlak voordat je naar een verjaardag gaat bijvoorbeeld. Bij een ileostoma (dunne darmstoma) kunnen draderige producten zoals asperges en draadjesvlees voor verstoppingen zorgen. Het is belangrijk om het eten dan echt goed fijn te snijden en goed te kauwen.’

Heb ik pijn na een stoma-operatie?
‘De pijn valt mee. Vaak brengen artsen een stoma aan met een kijkoperatie. Je krijgt goede pijnstilling na een operatie.’

Hoe lang duurt het herstel na een stoma-operatie?
‘Dat verschilt per persoon. De duur van het herstel ligt onder meer aan je conditie, je leeftijd en eventuele onderliggende ziektes. Bij een geplande operatie lig je meestal vier tot vijf dagen in het ziekenhuis. Bij een spoedoperatie kan dit langer zijn. Het kan soms een aantal maanden duren voordat je je weer helemaal hersteld voelt. Daarna moet je leren leven met je stoma en je stoma leren verzorgen. Dit kost natuurlijk ook tijd. Ook hebben mensen vaak tijd nodig om de ingreep psychisch te verwerken. Je moet ook leren omgaan met het feit dat je lichaam er anders uitziet. Daarom bieden wij ook goede nazorg voor patiënten en zien we ze regelmatig terug na de operatie.’

Is een stoma tijdelijk of permanent?
‘Een stoma kan zowel tijdelijk of permanent zijn. Dit hangt af van de reden van de operatie. De arts kan jou duidelijk uitleggen of je stoma permanent of tijdelijk is.’

Wat zijn veelvoorkomende problemen of complicaties bij een stoma?
‘Huidproblemen komen het vaakst voor. De huid kan bijvoorbeeld geïrriteerd raken als een stomazak lekt. Er komt dan ontlasting op de huid. Het is dan belangrijk om de oorzaak te achterhalen en deze op te lossen. Soms kan een andere stomazak ook de huidproblemen oplossen. Een andere complicatie kan een breuk zijn, die bijvoorbeeld kan ontstaan als mensen te zwaar tillen. Bij problemen moet je direct contact opnemen met de stomaverpleegkundige. Hij of zij zal samen met jou zoeken naar een oplossing.’

Vooroordelen over (het krijgen van) een stoma
Elma: ‘Ik merk dat veel mensen niet goed weten wat het inhoudt om met een stoma te leven. Ze zien er vaak erg tegenop en denken bijvoorbeeld dat je een stoma altijd ziet, dat je het ruikt, dat je niet meer kunt werken, dat je niet meer kunt zwemmen of dat je geen seks meer kunt hebben. Maar dat is gelukkig niet zo. Je kunt héél veel met een stoma. Mooie kleding blijven dragen kan bijvoorbeeld ook. En veel sporten kun je gewoon blijven beoefenen. Je moet natuurlijk wel rekening met je stoma houden. Maar daar zijn handige tips voor, zoals deze kledingtips, zodat je er snel mee om leert gaan. Je kunt voor vragen of tips ook altijd contact opnemen met de stomavereniging.’